Sinir Sistemi ve Kas Fizyolojisi Temel Bilgileri

SİNİR SİSTEMİ VE KAS FİZYOLOJİSİ TEMEL BİLGİLERİ
YENİ BASKIYA ÖNSÖZ
Şubat 2020
Öğrencilerimizin yoğun ilgisi sonucu 1., 2., 3., 4. 5. ve 6. baskısı kısa zamanda tükenen kitabımın 7. baskısını gerçekleştirmiş bulunuyoruz. İkinci basımdan itibaren Kandel’in “Principles of Neural Science” kitabından da (7. Basım) yararlanarak; özellikle ‘Nöral Plastisite’ konusunda biraz daha ayrıntılı bilgileri, yine ‘kolay-anlaşılabilir’ bir tarzda kalmaya özen göstererek, öğrencimize sunmaya çalıştım. Bu konuyu öne çıkarmamın nedeni; sinir sistemine ait hemen her fizyolojik gelişimin ve pek çok patolojiye ait sağaltım yönteminin; sinaptogeneze, nörogeneze, nörorejenerasyona, kısaca nöral plastisite mekanizmalarına dayandığı gerçeğini vurgulamaktır. Öğrenmenin tekrarlarla başarıldığını kavrayan öğrencilerimiz, bu bilgilerden yola çıkarak; beynin duyusal, motor ve bilişsel kapasitelerini arttırabileceğini anlayacak, hayat boyu anımsayacakları bu mekanizmalarla, sinir sisteminin ‘öğrenmeye bağlı’ reorganizasyonuna güvenecek ve pek çok soruna çözüm bulabileceklerdir.
Sinir Sistemi ve Kas Fizyolojisi Temel Bilgileri kitabımın ilk basımına katkıda bulunan herkese minnetim saklı kalmak şartı ile daha sonraki basımlarının gerçekleşmesini sağlayan ‘Akademisyen Kitabevi’nin bütün çalışanlarına, şekillerimi büyük bir özen ve sabırla yeniden çizen ve kitabı yayına hazırlayan Yusuf Özalp’e teşekkür ederim. Sevimli kapak tasarımı ve çeşitli konulardaki orijinal çizimleri ile kitaba renk katan Dr. Tayfun Göktaş’a da tekrar teşekkürü bir borç bilirim.
Sevgi ve saygılarımla
Prof Dr. Lamia Pınar
ÖNSÖZ
Sinir Sistemi ve Kas Fizyolojisi Temel Bilgileri kitabını, 30 yıllık akademik hayatım, 25 yıllık hocalığım süresince beni onurlandıran, derslerime olan ilgi ve katılımları, gösterdikleri saygı sevgi, takdir dolu geri bildirimleri ile bana gurur ve yaşama sevinci veren Sevgili Öğrencilerime gönül borcumu ödeyebilmek için yazdım.
Sinir Sistemi ve Kas Fizyolojisi Temel Bilgileri
Sinir Sistemi ve Kas Fizyolojisi Temel Bilgileri kitabının içeriği büyük ölçüde ders notlarımın bir derlemesi, her yıl onları güncellemek amacıyla eklediğim yeni bilgiler ve bazı konularla ilgili kendi yorumlarımdan ibarettir. Bu kitap bir referans kitabı değildir. Sinir sistemi ve kas ile ilgili bütün temel fizyoloji kitaplarında bulunabilen bilgilerin; toparlanarak, basitleştirilerek, birbiri ile ilişkilendirilerek; Tıp, Fizyoterapi, Diş Hekimliği, Eczacılık, Hemşirelik eğitimi alan öğrenciler için kolaylaştırılması amacını taşımaktadır. 1994 yılında Jozefowich, tıp fakültesi öğrencilerine uyguladığı bir ankete ve kendi izlenimlerine bağlı olarak; öğrencilerin ‘sinir bilimleri’ konularında ürkek ve çekingen davrandıklarını, bu konuları, “hem en zor hem de en az bilgiye sahip olduklarını düşündükleri bir dal” olarak nitelendirdiklerini saptamış ve bu durumu ‘nörofobi’ gibi bir kavramla ifade etmiştir. Benim amacım, sinir bilimleri fizyolojisini yeni öğrenmeye başlayan öğrencilerin, binlerce sayfalık tıp kitapları karşısında çaresizlik hissine kapılmalarını önlemek, onların önce küçük adımlar ve yumuşak geçişler ile mekanizmaları öğrenmelerine yardımcı olmak, ellerinden tutup konuların içine sokarak, temel kavram ve bilgileri edinmelerinden sonra kenara çekilip; daha yükseklere uçmalarını izlemektir.
Sinir Sistemi ve Kas Fizyolojisi Temel Bilgileri kitabının dili, derslerde öğrenciyle paylaştığım basit, günlük, samimi. konuşma dilidir. Dilin herhangi bir formata uydurulabilmesi için hiçbir zorlama yapılmamış, sadece konunun ve mekanizmaların sade ve doğal konuşma dilinde ifadesi öngörülmüş; hatta bu bir ilke olarak kitabın yazılma amaçlarından birini oluşturmuştur. Bu nedenle pek çok kavramın doğal olarak Türkçe yazılmasının yanında, bazen İngilizce bazen Latince kavramlar da kullanılmıştır. Hatta İngilizce eğitim yapan öğrenciler için, kavramların çoğunun İngilizcesi özellikle verilmeye çalışılmıştır. Yukarıda da belirttiğim gibi bu kitabın ana hedefi öğrenciye temel düzeyde nörofizyolojiyi basitleştirerek öğretmektir. Eminim onlar daha sonra kullanacakları dil ve terminoloji ile ilgili kendi tarzlarını oluşturacaklardır.
Sinir Sistemi ve Kas Fizyolojisi Temel Bilgileri kitabında, Guyton ve Gonong’un ‘Fizyoloji kitapları’na, Kandel’in ‘Neuroscience’ kitabına çok sıklıkla atıf yapılmıştır. Bu eğilim bizim yaş kuşağımızın fizyoloji bilgilerimizi en çok bu 3 büyük bilim adamının öğretisi ile onların kitaplarından edinmiş olmamızdandır. Bu vesile ile onları minnet ve saygı ile andığımı belirtmek isterim.
Kitaptaki konular gerek düzenlemede yaşadığım zaman kısıtlılığından gerekse de en sevdiğim ve görece olarak daha hakim olduğumu düşündüğüm konuların öne çıkmasından ve diğer konulara eğilecek fırsatımın olmamasından dolayı kısıtlıdır. ‘Özel duyular’a hiç girilmemiş, bazı konular uzun, bazı konular ise daha kısa ve sade kalmış; kitabın biran evvel öğrenciye ulaştırılması kaygısı ön plana çıkmıştır.
Kitabımın ortaya çıkmasında pek çok kişinin emeği vardır; hepsine minnettarım … Ancak tabi ki, bütün Cumhuriyet Kadınları gibi, en büyük minnetim bizlere ‘aydınlık bir dünya ile tanışma ve akademik ortamlarda söz sahibi olabilme şansını ve onurunu’ sağlayan Mustafa Kemal Atatürk’e dir.
Bu kitabı yazmam konusunda beni ilk yüreklendiren Efil Yayınevi Müdürü Sayın Fethiye Çolak olmuştur. O’na ve kitabımın 1. baskısını büyük bir özenle hazırlayan Efil Yayınevi’nin tüm çalışanlarına, minnet ve teşekkürlerimi ifade etmek isterim.
Ayrıca, kitabımın bazı bölümlerini okuyarak, bana yardımcı olan Sevgili Hocam Prof. Dr. Bilge Gönül’e; anatomik doğrulamaları yapan Sevgili Arkadaşım Prof. Dr. Engin Çalgüner’e; bilgisi donanımı ve deneyimlerinden her zaman yararlandığım Sevgili Arkadaşım Prof. Dr. Gönül Peker’e; başta Anabilim Dalı Başkanımız Prof. Dr. Aydan Babül olmak üzere, akademik yaşamım boyunca hep desteklerini arkamda hissettiğim Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı’ndaki Sevgili Arkadaşlarıma teşekkür ederim.
Kitabın hazırlanmasının her safhasında, metin düzeltmelerinden, kaynak yazımına kadar emeği geçen ve daha da önemlisi yılgınlığa düştüğüm her anda, etrafımda “kelebekler gibi uçuşarak” her sorunumu halletmeye çalışan, hayırlı bir evlat gibi, bana güç ve destek veren Dr. Arzu Aral’a, unutmayacağım yardımları için teşekkür ederim.
Bana gençleri anlamayı, sevmeyi ve hoş görmeyi öğreten Oğlum’a minnettarım.
Prof. Dr. Lamia Pınar 2012